TẾT TRUNG THU CỦA NGƯỜI HÀN QUỐC

Không chỉ Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản mà Hàn Quốc cũng ăn tết Trung thu với những tập tục nhằm tôn giá trị văn hóa truyền thống và các sản vật do thiên nhiên ban tặng. Tết Trung thu – lễ Chuseok là ngày tết lớn thứ hai trong năm, chỉ sau tết Nguyên đán thường được tổ chức từ những đêm trước ngày rằm và chỉ chấm dứt sau ngày 15-8 âm lịch. Vào dịp này, người Hàn Quốc luôn dành ba ngày nghỉ lễ để quây quần bên gia đình, bè bạn.

1. cội nguồn ngày Chuseok

Ngày lễ Chuseok đã có cách đây khoảng 2000 năm. [Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...] Theo lịch sử Hàn Quốc, lễ hội Chuseok bắt nguồn từ thời Gabae, thời trị vì của các vị vua thuộc vương quốc Silla (từ năm 57 trước CN đến năm 935). Vị vua đời thứ III ở Silla, Yuri (24-27) là người trước hết tổ chức ngày lễ Chuseok với ý nghĩa ban sơ là một cuộc thi tài. Theo truyền thuyết, vào thời Gabae, trong thời gian từ 16-7 đến 14-8, đàn bà của đế đô được chia thành nhiều đội để dệt áo xống. Đội nào dệt được nhiều áo xống nhất sẽ chiến thắng, được đội thua đãi một bữa tiệc với đầy đủ các món ăn và rượu.

Chuseok nghĩa đen là đêm mùa thu, đêm trăng rằm đẹp nhất trong năm, là lễ hội chính của người Hàn Quốc, diễn ra vào ngày 15-8 âm lịch (giống như ngày tết trung thu ở Việt Nam). Trước kia, Chuseok là lễ hội diễn ra vào mùa thu, mùa thu hoạch lúa và các nông phẩm khác. Do đó, ngày lễ này còn mang ý tức thị lễ thu hoạch, hay hội mùa. Người Hàn Quốc dùng các sản phẩm mới gặt hái được như thịt, cá, các loại rau, hoa quả, bánh gạo… để chế biến các món ăn kính dâng lên thánh sư. tục ngữ Hàn Quốc có câu: dân cày tháng 5, thần tiên tháng 8 (5월 농부 8월 신선) (1), hàm ý rằng vào tháng 5, người nông dân phải khó nhọc, bận rộn với mùa màng nhưng đến tháng 8, khi việc đồng áng trong một năm đã dần bước vào thời đoạn thu hoạch thì có thể rảnh rỗi ngơi nghỉ như thần tiên, vụ xuân cũng sẽ thư nhàn hơn, không phải đổ mồ hôi, sôi nước mắt nữa.

Càng về sau, lễ Chuseok càng mang nhiều ý nghĩa hơn, không chỉ là lễ hội thu hoạch mà còn là ngày lễ hoài tưởng những người đã khuất, là ngày đoàn viên sum hiệp của gia đình, là dịp để người dân Hàn Quốc đang sinh sống, học tập và làm việc xa nhà về thăm quê hương, gia đình, họ hàng. vì thế, Chuseok là ngày lễ tạ ơn của người Hàn, phân trần lòng hàm ân với tổ sư – người đã mang lại cho họ lúa gạo, quả ngọt và ngó cho mùa màng năm sau bội thu, cuộc sống no đủ, đầy đủ hơn.

Có một câu thành ngữ nổi danh của người Hàn Quốc, đó là không hơn, không kém, chỉ cần được như ngày Hangawi (2). Câu nói này can hệ đến thực tế là ngày lễ Chuseok diễn ra vào thời kì đẹp nhất trong năm với thời tiết mát mẻ, có nắng ấm quạ, quan trọng hơn, đó là sự phong phú về thực phẩm từ vụ mùa mới. Do đó, người Hàn Quốc có phong tục chuẩn bị một bữa ăn được làm từ các nông sản mới thu hoạch để dâng lên tổ tiên và san sớt với toàn thể gia đình và bạn bè.

2. Văn hóa ẩm thực

nếu gà Tây không thể thiếu được trong ngày lễ Tạ ơn của người Mỹ thì bánh songpyeon (송편), cũng không thể thiếu được trong ngày lễ Chuseok của người Hàn Quốc. Songpyeon là một loại bánh gạo đặc biệt, được làm từ các vật liệu bồi dưỡng cho sức khỏe như bột gạo, đỗ xanh, hạt dẻ, đậu đỏ, mè, dầu, lá thông và lá dừa. Nhìn bề ngoài, bánh songpyeon có hình giống với há cảo của Trung Quốc, lại trông mũm mĩm như bánh trôi của Việt Nam, màu sắc đa dạng, bắt mắt như bánh dango của Nhật Bản.

Bánh songpyon mang ý nghĩa rất đặc biệt. Vào ngày lễ Chusoek, bánh không chỉ được các bà mẹ làm mà còn có sự chung tay, góp sức của mọi thành viên trong gia đình bộc lộ sự đoàn tụ, thương tình, gắn bó với nhau. Người Hàn Quốc tin rằng, những cô dâu tương lai khéo tay nặn những chiếc bánh songpyeon đẹp đẽ, thơm ngon thì sẽ lấy được một người chồng tốt nết, đẹp trai. Còn những ai đã có gia đình và đang mang bầu, thì sẽ sinh con gái ngoan ngoãn, giỏi giang và xinh xắn, đáng yêu như mặt trăng vậy. phụ nữ Hàn chuẩn bị nguyên liệu làm bánh rất công phu. Họ làm bánh bằng quơ trái tim của mình, thay làm được những chiếc bánh songpyeon đẹp nhất, ngon nhất để thờ phụng ông cha. Khi bánh bày ra đĩa phải xếp úp (diễn đạt con cháu cúi đầu hoài tưởng ông bà), còn khi bày ra bàn để mọi người thưởng thức thì xếp ngửa bánh lên.

Đối với người Trung Quốc, ý niệm tròn (viên) của trăng luôn gắn với cảnh quây quần sum hiệp của gia đình, cùng nhau ăn mừng ngắm trăng nên bánh trung thu có hình tròn. Trong khi đó, bánh trung thu của Hàn Quốc ban đầu có hình tròn, nhưng ở công đoạn cuối cùng, người ta lại nặn bánh thành hình bán nguyệt. hình dáng này không phải ngẫu nhiên mà đã có lịch sử từ thời hoàng đế thứ ba của vương quốc Silla. Truyền thuyết kể lại rằng hai hình mặt trăng tròn và hình bán nguyệt tả sự thống trị của hai vương quốc Baekje và Shilla. trong thời kỳ cai trị của vua Uija vương quốc Baekje, có một dòng chữ được khắc trên mai rùa Baekje là mặt trăng tròn, còn Shilla là mặt trăng hình bán nguyệt (3). Đây là một mật mã gây nhiều bối rối, và nhiều người Hàn Quốc xưa cho rằng điều này mang ý nghĩa dự đoán rằng triều đại Baekje sắp tiêu vong và triều đại Shilla sẽ bắt đầu. rốt cuộc, điều đó cũng trở nên sự thực, quân Shilla đã đánh bại quân Baekje. thành thử, người Hàn Quốc tin rằng bánh hình bán nguyệt biểu trưng cho một ngày mai tươi sáng, hứa hẹn có nhiều điều tốt đẹp. Đây cũng chính là lý do vì sao nhiều gia đình tụ hợp bên nhau để ăn bánh songpyeon hình bán nguyệt, dưới ánh sáng của trăng rằm tròn đầy để cùng mong ước cho mùa thu hoạch năm sau bội thu.

Một trong những đồ uống không thể thiếu được trong ngày Chuseok, đó là rượu truyền thống baekju (rượu trắng). Ngày lễ Chuseok là dịp để người Hàn Quốc làm lễ tạ ơn, trình diễn.# sự khoáng đạt và tình cảm hàm ân của họ đối với những người đồng hương. Trước đây, người dân Hàn Quốc quanh năm chỉ trông mong đến ngày Chuseok để cùng nhau thưởng thức, san sớt với bạn bè, gia đình và ngay cả những người không quen biết món rượu baekju. Nhưng hiện, nếp này dần mất đi vì không cần tới ngày Chuseok cũng có thể mua được loại rượu này ở khắp nơi.

3. Tục thờ phụng trong ngày Chuseok

Trong từng lớp Hàn Quốc, ngày lễ trung thu được xem như dịp đoàn viên đại gia đình, mọi người đều trở về nhà và cùng tỏ tấm lòng tôn kính tổ sư. Mọi người bắt đầu nghi lễ cúng tiên sư từ sáng sớm. Công việc quan trọng nhất là việc miêu tả đạo lý và lòng hiếu hạnh đối với tổ tiên, đó là nghi tiết beolcho (벌초) và seongmyo (성묘). Các hoạt động này gần giống với phong tục tảo phần vào tiết đãi đằng của người Việt. Vào ngày này, các gia đình sẽ cùng nhau đến thăm mộ tiên sư, cắt cỏ dại và quét dọn khu vực xung quanh mộ. Sau khi vệ sinh xong phần mộ, họ sẽ bày một mâm lễ gồm hoa quả, ngũ cốc và các loại nông sản đã thu hoạch được trong vụ mùa để thổ lộ lòng thành kính, hàm ân và hiếu hạnh tới tổ sư.

Sau đó, mọi người cùng nhau đi về nhà và tập hợp tại gian nhà chính, nơi bày bàn thờ thánh sư để tiến hành lễ nghi tưởng niệm. Người Hàn Quốc cũng đốt nhang như người Việt nhưng cây nhang của họ thường nhỏ hơn và chân nhang rất ngắn. Nhang sẽ được đốt trong suốt buổi lễ. Người con trai trưởng sẽ đốt nhang cúng và đổ ba ly rượu gạo xuống đất, quỳ xuống cúi lạy tiên sư. Tiếp đến, lần lượt những người còn lại trong nhà cũng quỳ lạy để mời ông bà, tổ tông về. chấm dứt buổi lễ, mọi người cúi lạy một lần nữa rồi quây quần bên nhau để hưởng lộc, cùng nhau thưởng thức các món ăn đặc trưng của ngày lễ Chuseok. Điều này tượng trưng cho sự hạnh phúc, sum họp của mỗi gia đình Hàn Quốc.

Trong ngày Chuseok, người Hàn chuẩn bị mâm lễ cúng rất công phu, nếu ai không thông về phong tục tập quán của họ, sẽ thấy chúng rất hỗn độn, nhưng thực tiễn sắp xếp mâm lễ thế nào đều có nguyên tắc và ý nghĩa riêng. Mâm cúng thường do người con trưởng trong gia đình bày biện và điều hành các phần lễ long trọng tiếp theo. Mâm lễ chia thành năm hàng, xếp phía dưới bài vị tổ sư, theo thứ tự từ trên xuống dưới.

Hàng trên cùng bày các loại bánh songpyon, cơm, canh, rượu…; muỗng, đũa cũng phải được xếp ở giữa các khay bánh songpyon. Một điểm đáng lưu ý, đó là nếu bày muỗng để cúng thì phải xếp úp xuống, còn bày muỗng ở bàn ăn thì phải để ngửa lên. Hàng thứ hai bày canh thịt bò, canh rau và cá hấp… Người sắp đặt cũng phải tuân theo hai nguyên tắc: cá phải được đặt về phía đông, thịt xếp về phía tây; đầu cá quay về phía đông, đuôi cá phía tây. Hàng thứ ba có cặp nến ở hai bên, bày thịt, súp và cá. Hàng thứ tư là một hoặc hai đĩa kẹo, vài lát cá khô, các loại canh nấu từ giá, rong biển… Hàng thứ năm là trái cây và các loại kẹo. Trái cây thường xếp theo nguyên tắc: hoa quả màu đỏ (biểu tượng cho sự may mắn) thì xếp sang hướng đông, hoa quả màu trắng (sự khởi đầu) xếp sang hướng tây và được đặt trên các đĩa có chân cao, ngay ngắn, ở gần mép bàn. Với quả táo hay quả lê phải được vạt bớt ở phía đầu. Các loại hoa quả và kẹo sắp xếp theo trật tự từ trái sang phải và trái cây luôn được bày theo số lẻ.

Có một nguyên tắc tương đối ổn định ở nhiều địa phương, đó là bàn cúng luôn đặt sang hướng bắc để thức ăn gần vong linh của người đã khuất. Đặt cơm và súp trước, sau đó bày đặt thức ăn theo trật tự về chất lượng và giá trị theo ý kiến của người xưa. Người Hàn Quốc thường đặt những thức ăn đắt tiền, ngon hơn gần hồn của tổ sư – ở hàng trên cùng, gần bài vị tiên tổ. Do đó, một bàn cúng nên đặt hoa quả, thức ăn ít giá trị ở hàng rút cục, các loại rau và đĩa thức ăn rán ở hàng phía trên, sau đó đến đồ ăn luộc. Tuy nhiên, ở một số vùng, vị trí của các món ăn rán và luộc có thể đổi chỗ cho nhau.

Đặt những thức ăn ngon hơn sang bên tay phải của hồn người đã khuất bởi hai lý do sau. trước tiên, người Hàn quan niệm rằng hồ hết mọi người đều dùng tay phải khi ăn, nên thức ăn ngon để bên phải sẽ thuận lợi hơn. Lý do thứ hai vì khi thờ phụng tổ tông, dâng lên những món ăn cao cấp nên đặt ở bên tay phải. Bày thịt bên tay phải của linh hồn người chết và cá ở bên tay trái vì họ quan niệm thịt thì có giá trị hơn cá. Đặt đuôi cá ở bên tay phải và đầu cá ở bên tay trái vì theo quan niệm của người Hàn Quốc, đuôi cá là phần ngon hơn, cá xoành xoạch mang ý nghĩa cho một mai sau tốt đẹp và hướng đông mang ý nghĩa một cuộc sống bạt mạng.

Một điểm đáng lưu ý trên mâm cúng của người Hàn Quốc, là không dùng hạt tiêu và tỏi. Kim chi cũng không được bày lên bàn cúng. Tuy vậy, ở một số địa phương, kim chi trắng thì lại được bày lên cúng. Những loài cá mà tên tận cùng bằng âm chi như myeolchi (cá đối), samchi (một loại cá thu) hoặc kongchi (cá mỏ dài) và galchi (cá kiếm) đều không được dùng làm đồ cúng. Theo quan niệm của người Hàn Quốc, những con cá này thường không tốt và mùi vị của chúng cũng không ngon. Bên cạnh đó, người ta tin rằng, những cây đào có sức mạnh xua đuổi hồn linh, nên không trồng đào ở trong nhà và quả đào không được dùng làm đồ cúng tiên tổ.

4. Các hoạt động vào ngày Chuseok

Múa ganggangsullae

Vào dịp Chuseok, trong số nhiều trò chơi dân gian, điệu múa ganggangsullae luôn được tổ chức ở khắp các địa phương trên xứ sở kim chi. Vào buổi tối trung thu, phụ nữ Hàn Quốc mặc những bộ hanbok đẹp nhất rồi tụ tập lại giữa sân làng, nắm tay nhau xếp thành vòng tròn, vừa hát vừa nhảy múa. Trong tầng lớp nông nghiệp, trăng rằm được coi là tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở, rất tương đồng với chức năng và biểu tượng sản xuất, gieo mầm và phát triển sự sống của người phụ nữ. thành ra, ngày mãn nguyệt (ngày trăng tròn) còn được ví như người đàn bà đến kỳ khai hoa nở nhụy. Trò chơi ganggangsulae trong ngày rằm là sự thăng hoa, là bài ca về cái đẹp của thiên nhiên và người đàn bà.

Có một câu chuyện can hệ đến nguồn gốc của điệu múa này, đó là vào khoảng hơn ba thế kỷ trước, có vị đô đốc hải quân tên là Lee Sun Shin và lính tráng của ông đã đánh nhau với quân đội Nhật. Những người đàn bà ở gần nơi chiến sự đã tụ tập nhau lại thành từng nhóm đứng trên những ngọn đồi dọc bờ biển, vừa hát gangangsulle, vừa nhảy múa vòng tròn quanh đống lửa để bọn Nhật tưởng rằng vùng bờ biển vẫn bình yên và đích của chúng vẫn được bảo vệ tốt. Do đó, quân Nhật không phòng bị gì khi bị quân của Lee Sun Shin đánh bất ngờ.

Trò chơi rùa

Ở các làng quê, người Hàn Quốc rất thích mặc y phục cải dạng thành bò hay rùa rồi đi khắp làng, vừa đi vừa hát bài nongak. Hai người đàn ông trên hai tay và từ hai đầu gối trở lên được bọc một miếng vỏ lớn như mai rùa làm bằng rơm rạ. Hai con rùa này được một nhóm người đàn ông khác dắt từ nhà này sang nhà kia. Đến mỗi nhà, người lái rùa lại nói với chủ nhà cho rùa chút gì để ăn và chủ nhà mang ra bánh, thức ăn và hoa quả. Sau đó người lái rùa lại nói với con rùa: thưa ông rùa, ông sẽ ăn một bữa no nê và nhảy múa nhé (4). Con rùa sẽ đứng dậy và nhảy múa một lúc rồi sang nhà khác và lặp lại như thế. Trò chơi này xuất phát từ niềm tin rằng rùa sẽ mang đến cho mỗi nhà tuổi thọ, sự may mắn, song song xua đuổi những vong hồn xấu xa.

Xem Thêm Bài Viết: Chi phí du học Hàn Quốc tại địa chỉ: [Only registered and activated users can see links. Click Here To Register...]

Trò đấu vật

Trong những ngày tết Chuseok, môn đấu vật là trò chơi chẳng thể thiếu để các chàng trai biểu đạt sức mạnh của mình. Trên bãi cỏ hoặc bãi cát, cuộc thi đấu sẽ được tổ chức theo hình thức loại trực tiếp, người chiến thắng được tôn là jangsa (tráng sĩ) và được nhận nhiều giải thưởng của dân làng như vải, gạo hay con bê.

ngoài ra, vào dịp Trung thu, người Hàn Quốc cũng hay lên chùa cúng lễ. Đặc biệt, ở các ngôi chùa còn có một hoạt động rất thích, đó là viết lời chúc đến gia đình và bạn bè lên những tấm ngói mới. Một thời kì sau, nhà chùa sẽ dùng chính những tấm ngói này để tu sửa chùa.

Vào ngày lễ Chuseok, nhiều sự kiện cũng được tổ chức tại các địa điểm văn hóa như tại cung điện lớn ở Seoul, làng văn hóa Hàn Quốc, Viện bảo tàng dân tộc Hàn Quốc, làng Namsangol Hanok. Tại các địa điểm này, người dân có thể tham gia miễn phí nhiều trò chơi như cùng nhảy ganggangsullae truyền thống và chơi các trò chơi dân gian như neolttwigi (chơi đu nhảy), tuho deonjigi (ném tên), jegichagi (tâng cầu), paengi chigi (chơi con quay)…

Văn hóa dân gian là một thực thể sống, nảy, tồn tại và phát triển gắn với sinh hoạt văn hóa cộng đồng của quần chúng lao động. mặc dầu đều chịu sự ảnh hưởng của nền văn minh lúa nước, ngày lễ Chuseok mang nhiều nét văn hóa độc đáo của xứ sở kim chi. Đây là dịp để người Hàn Quốc biểu hiện lòng biết ơn tiên tổ, đất trời, là dịp để gặp gỡ người thân, bạn bè, là dịp để truyền lại cho đời sau những nét đẹp văn hóa ẩm thực, các hoạt động dân gian truyền thống. Chính nhờ sự lưu truyền những nét đẹp văn hóa này, nên ngày lễ Chuseok đến nay vẫn giữ một vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người Hàn Quốc.